Blij met Begonia's!

Begonia "Little Brother Montgomory"



Marieke: Begonia in de tuin? Niet voor mij. Saaie bloemetjes en al evenzo nietszeggende blaadjes, zo oubollig dat zelfs mijn oma er "u" tegen zegt. Maar.... Begonia in de huiskamer? Ja! Bladeren met stipjes, met kleuren, met textuur en met haar. Vooral die met haar. Hoe meer haar, hoe beter. Wat jij, Rogier?

Rogier: Ik moet zeggen ik was ook nooit een fan. Inderdaad oubollig maar vooral zo ontzettend waterig. In een oogwenk verleppen ze of rotten ze weg. In de Hortus hebben we eigenlijk expres geen begonia collectie omdat er op een slecht weekend als je niet oplet zomaar een hoop planten weg kunnen vallen en dat is iets wat je met een wetenschappelijke collectie zeker niet wil. Maar de plantenhype heeft enorm mijn mening veranderd. Er kwamen ineens Begonia In de handel zie zo ontzettend spectaculair waren dat ik ze toch moest proberen. En wat bleek. Ze zijn eigenlijk super makkelijk. Maar daarover later meer.

Begonia melanobullata (Foto: Rogier van Vugt)

Eerst wat basisinfo over begonia. Begonia is onderdeel van de Begonia familie en daarin zit het geslacht Begonia met meer dan 2000 soorten. En het alleen op Hawaii voorkomende geslacht Hillebrandia welke slechts een soort kent. De begonia familie is enigszins verwant aan de komkommer en kalebassenfamilie wat in de bloemopbouw en de plantstructuur wel terug te zien is.



Typisch is dat de bloemen of mannelijk of vrouwelijk zijn maar dat beide geslachten wel samen aan een plant zitten. De vrouwelijke kun je direct herkennen omdat er tussen de bloemsteel en de bloemblaadjes een vruchtbeginsel zit. De bladeren zijn vaak asymmetrisch wat best bijzonder is in het plantenrijk. Qua plantvorm variëren ze van kleine eenjarig plantjes tot hoge struik achtige planten tot knoldragende, compacte en zelfs klimplanten.

M: De bekendste begonia’s als kamerplant zijn waarschijnlijk de stippenbegonia (Begonia maculata) met de rode achterkant en de wat meer bescheiden Begonia albopicta (var. rosea), vaak abusievelijk Begonia tamaya genoemd. Tamaya slaat op de groeiwijze - namelijk ‘als een boompje’ - en zegt niks over de soort. Beide begonia’s zijn “cane begonia’s”, wat wil zeggen dat ze met stengels omhoog groeien. Ze zijn daarom inderdaad makkelijk als een boompje te kweken.

De Begonia rex is ook een bekende. Dit is een van de eerste begonia die echt voor het blad werd gekweekt. Er zijn diverse cultivars en hybriden verkrijgbaar waarvan sommige al meer dan honderd jaar oud zijn.

Tijdens de plantenhype zijn er talloze nieuwe Begonia beschikbaar gekomen. Enkele noemenswaardige zijn onder andere Begonia darthvaderiana welke herkenbaar is aan het donkere blad met een lichte rand en felrode bloemetjes. Dit is een echte lastpak en naast het feit dat hij kostbaar is is het echt een soort voor de ervaren kweker. Maar wel een mooi doel om naar toe te werken.

Begonia pavonina, welke er in het eerste gezicht niet spannend uitziet totdat je er in het donker met een lampje op schijnt en er een prachtige blauwe gloed ontstaat op het blad.

Begonia dracopelta wordt een mooi bossig plantje met aparte bobbelige bladeren. Een fenomeen welke ook onder andere bij Begonia melanobullata te zien is maar dan in een ander formaat. Begonia socotrana is een zeldzame soort in cultuur maar wel noemenswaardig omdat dit een voorvader is van de bekende knolbegonia rassen. Deze soort met ronde bladeren en enorme bloemen sterft ieder jaar af en overleeft de droge tijd op zijn thuis eiland Socotra als knolletjes.

Begonia socotrana (Foto: Rogier van Vugt)



R: Begonia zijn niet echt bepaald vetplanten. Zelfs de soorten die in drogere gebieden groeien hebben toch echt wel regelmatig water nodig. Maar constant nat zetten is zowaar nog veel gevaarlijker. Balans en regelmaat. Daar houden ze van. Geef begonia pas water als de grond uit begint te drogen. Het spreekt voor zich dat een plant gewoon in de huiskamer sneller uitdroogt dan een plant in een terrarium. Misschien dat daarom begonia kweken in een terrarium zo populair is nu. Ik heb zelf twee terraria met begonia staan en deze krijgen slechts eenmaal per maand water. Soms zelfs nog minder. Omdat veel Begonia soorten op rotsen groeien vinden ze een wat krappe pot fijn. Dit is in de woonkamer wat lastiger omdat een klein potje sneller opdroogt maar ik heb gemerkt dat als de deze kleinere pot weer in een grotere pot met aarde zet je het beste van twee werelden krijgt. De plant staat een beetje krap maar de wortels hebben wel beschikking tot een grotere water buffer. Mest ze spaarzaam. Gewoon simpelweg met mest voor groene kamerplanten voor bladbegonia en mest voor bloeiende planten voor bloei en knol begonia. De wortels zijn fijn en verbranden snel met te veel mest maar ze hebben zeker voeding nodig om mooi groot te kunnen worden. Het zachte vaak wat grotere blad verraadt ook dat ze niet van zon houden. Een noord venster is ideaal en een uurtje zon is ook geen probleem maar hoe meer licht hoe lelijker het blad wordt.

Enkele bijzondere begonia's (Rogier van Vugt)



M: Als jouw stippenbegonia zijn stippen kwijt raakt, is dit een teken dat de begonia te veel licht krijgt. Te weinig licht? Dan krijg je geen bloemen. Mocht je net zo’n fan zijn van zaaien als ik, dan raad ik je aan je Begonia’s tot bloei te laten komen. Ze zijn namelijk heel makkelijk te (kruis-)bestuiven! Rogier heeft hierboven al uitgelegd hoe je het verschil ziet tussen een vrouwelijke en mannelijke bloem. Dan is het een kwestie van de twee bloemen tegen elkaar wrijven en binnen enkele dagen zie je het vruchtbeginsel, achter de vrouwelijke bloem, opzwellen. De bloem valt er uiteindelijk af en het vruchtbeginsel wordt een zaaddoos. Die laat je hangen tot ‘ie goed is gedroogd. Uiteindelijk springt de zaaddoos open en heb je honderden minuscule zaadjes. Disclaimer: niet alle begonia’s die je koopt zijn vruchtbaar. Nerd als ik ben, heb ik alle resultaten van mijn eigen begoniabestuivingen in een tabel in excel gezet…

Gelukkig zijn begonia’s ook heel makkelijk te vermeerderen door stekken! Bij cane begonia’s doe je dat via een stengelstek die je op water zet. Een hele tijd denk je dat er niks gebeurt, maar opeens, BAM! Zit je stekglaasje vol met wortels.

Bladbegonia's



Bladbegonia’s zijn prima te stekken via bladstek. Hou je van volume? Neem dan een groot, goed, stevig blad van je bladbegonia. Snij het blad met een scherp, schoon mes in stukjes zo groot als een postzegel. Zet of leg deze stukjes op stekgrond. De kunst is nu om de luchtvochtigheid hoog genoeg te houden, zodat de stukjes blad niet verschrompelen, maar de stukjes daarentegen ook niet te vochtig te krijgen, waardoor ze wegschimmelen… Meestal verlies je dus wel een paar stukjes, maar het is bijzonder om de veerkracht van zo’n plant te zien. Elk stukje zal namelijk een doorgesneden nerf hebben waaruit nieuwe wortels groeien en uiteindelijk ook nieuw blad. Vind je dit te veel risico, dan neem je een gewone bladstek en zet je die in water. Als je lang genoeg wacht zie je zelfs onder water, onderaan de bladstengel, een nieuw blaadje groeien!

R: De bloemen van een begonia kun je eten en smaken zuur omdat er oxaalzuur in zit. Daarom is het verstandig er niet te veel van te eten. Maar een paar bloemen op de salade ziet er leuk uit en is zeker niet ongezond.

  Foto gemaakt door Petra Sonius



Hoe bestuif je je begonia?

Stap 1 - wat is wat
Allereerst moet je het verschil zien tussen een vrouwelijke bloem en een mannelijke bloem: de vrouwelijke bloem heeft tussen de bloem en de bloemsteel een 'vruchtbeginsel', je ziet het verschil meteen.

Bloemen aan een begonia groeien in 'trosjes' en elk trosje heeft óf vrouwelijke, óf mannelijke bloemen. Je moet dus even wachten tot je van allebei minimaal 1 trosje hebt.

Stap 2 - stuifmeel op de stamper

Misschien weet je het nog van biologie. De mannelijke bloem heeft meeldraden met daaraan stuifmeel. Dat stuifmeel moet op de stamper terecht komen, nog preciezer: de stempel, het bovenste gedeelte van de stamper.

Dit klinkt als een ingewikkeld proces maar de praktijk is een stuk eenvoudiger. Je kunt met een kwastje aan de slag gaan, maar zelf pak ik het minder professioneel aan: ik trek een mannelijk bloemetje van de plant en duw deze tegen de vrouwelijke plant. De meeldraden raken de stempel en het bestuiven is gelukt!

Ga je kruisbestuiven? Hang er een kaartje aan met daarop de namen van de 2 gekruiste begonia's en of het de vrouwelijke of mannelijke bloem van de plant is. Tip: een kaartje met 'zichzelf' lijkt logisch, maar wanneer je de zaaddozen gaat bewaren en het kaartje weer wil gebruiken, kun je in de war raken als je net als ik veel begonia's bestuift...

Bevruchte vruchtbeginsels. Links: de bloem is er al vanaf gevallen. Rechts hangt de bloem er nog aan. Beide vruchtbeginsels zijn al wat opgezwollen en beginnen te verkleuren en in te drogen.

Stap 3 - zaad verzamelen

Als de bestuiving gelukt is, zal de vrouwelijke bloem verwelken en van de plant vallen terwijl het vruchtbeginsel uitgroeit tot een zaaddoos: het zwelt op en droogt in. Uiteindelijk, na enkele weken, springt het open en stromen de vele zaadjes eruit.

De donkere gedeeltes zijn de vruchtbeginsels die uitgroeien tot de zaaddoos.

Begoniazaad is ontzettend klein. Om het niet kwijt te raken in de pot zelf, kun je al op tijd een zakje voorzichtig om de zaaddoosjes binden. Het is niet te zeggen wanneer de zaaddoos openspringt uiteraard. Je kunt hem er al wel eerder  afhalen, maar je moet dit niet té vroeg doen. Dus om zeker te zijn, gebruik een zakje. Uiteindelijk krijg je honderden zaadjes, hieronder de 'oogst' van een zaaddoos:

Begoniazaad, het lijkt wel stof. De grotere stukjes zijn van de zaaddoos.

Stap 4 - zaaien

Zaaien van begonia's is makkelijk. Mocht je helemaal geen resultaat krijgen, dan heb je wellicht loos zaad. De begonia is dan steriel.

Strooi de zaadjes uit op vochtige zaai- en stekgrond en zorg voor hoge luchtvochtigheid. Zorg wel dat je goed ventileert, want schimmel ligt op de loer! Je hoeft de zaadjes niet te bedekken, strooi er hooguit een dun laagje aarde of zand overheen.

Zaailingen

De zaailingen zijn gevoelig voor droogte, dus hou ze nog een tijdje in licht vochtige grond en hoge luchtvochtigheid. Bijna alle volwassen begonia's houden daar ook van, dus qua omstandigheden kun je het niet fout doen op die manier. Wel zijn ze heel gevoelig voor meeldauw, dus ventileer goed. Hoe groter de plantjes zijn, hoe beter ze er tegen kunnen als ze even droog staan. De meest ideale situatie is echter om de grond nooit droog te laten vallen bij een begonia. De Begonia venosa is daarop een uitzondering.



Zaailingen Begonia venosa (links) en een stippenbegonia.



Afhankelijk van de condities zie je al binnen een paar weken groene puntjes. De kiemblaadjes! Zoals op de foto hierboven duidelijk wordt, zijn sommige zaadjes kiemkrachtiger dan andere. Laat de plantjes gerust dicht op elkaar staan. Laat ze eerst maar eens wat groter worden!

Als je zaadjes van een stippenbegonia hebt gezaaid, kunnen de eerste echte blaadjes al stippen hebben. Schrik dus niet als je witte vlekjes ziet! Ik spreek verder niet uit ervaring hoor.... (ehem).



Begonia sizemoreae, met zijn hele lange haren



Tips voor begonia's

Bijzondere begonia's vind je vooral online, vooral Ruperobe heeft heel bijzondere exemplaren. Ook kom je regelmatig iets moois tegen bij Araflora of Casa Botanica. Vaak is er een kleine oplage, dus check ze regelmatig. Kamerplantspeciaalzaken hebben vaak ook wat meer bijzondere begonia's dan het tuincentrum.

Begonia venosa

Begonia venosa is eigenlijk een uitzondering op alles in dit artikel: B. venosa heeft dikkere bladeren en kan dus langer zonder water én kan veel zon aan. Hoe meer zon, hoe meer stof-achtig haar er op de bladeren groeit. De plant houdt het op mijn zuidkant goed vol, en in de zomer gaat 'ie naar buiten op het westbalkon. De plant is soms ook de koop als tuinplant bij de wat uitgebreidere tuinwinkels of kwekerijen.

Een stek van Begonia venosa. Omdat deze liever niet nat staat, stek je deze beter meteen in aarde in plaats van in water.

Bladbegonia's

Begonia rex 'Salsa': kleurrijke begonia

Begonia rex  'Fedor': zilverwitte bladeren met groene nerven

Begonia rex Flamenco': lichtroze bladeren

Begonia rex 'Rondeau': gekrulde lichtgroene bladeren

Begonia rex 'Princess of Hanover': zilver met groen blad, draaiend als een slakkenhuis

Alle begonia's zijn gevoelig voor meeldauw, maar rex-hybrides zoals hierboven nog wel het meest. Zorg voor goede ventilatie en besproei nóóit de bladeren van een begonia.

Begonia 'Masioniana River': mooi donker, harig/stekelig blad met een paarse gloed.

Begonia 'Ferox': lijkt op Begonia melanobullata, met zeer grote, niet-scherpe stekels op het blad.

Begonia 'Iron Cross' of een variant daarop: het blad is vergelijkbaar met de 'Masoniana River', maar is groen met een bruin kruis o.i.d. erop.

Cane begonia's

Begonia maculata wightii: de meest bekende, maar zeker niet de makkelijkste stippenbegonia begonia. Wordt snel lelijk als niet regelmatig water wordt gegeven en wil een hoge luchtvochtigheid, maar krijgt natuurlijk snel meeldauw.

Begonia Snowcap, White Ice of Hotspot: allemaal cane begonia's met relatief veel stippen. Heeft nieuw blad veel minder stippen? Geef 'm dan minder (direct) zonlicht. Dit geldt voor álle stippenbegonia's, maar bij deze valt het extra op.

Begonia albopicta var. rosa (vaak abusievelijk Begonia tamaya genoemd, zoals op deze website. Ik ben dan ook niet 100% zeker dat dit de zuivere begonia is): de makkelijkste stippenbegonia van allemaal. Blijft groeien en bloeien en is succesvol te (kruis-)bestuiven. Ik heb hier regelmatig zaad van. Vind je het leuk om te zaaien, stuur me een berichtje. Als ik wat heb stuur ik je het met plezier op.

Begonia corallina de lucerna: stippenbegonia met opvallend groot blad. Bloeit uitbundig met voldoende licht, maar mijn variant is helaas steriel. Stekken gaat uiteraard wel.



Vragen of suggesties? Laat het me weten!