Juweeltjes van planten!

Macodes petola



Rogier: Orchideeën zijn planten met mooie bloemen maar lelijke bladeren. Dit denken heel veel mensen en voor veel van de gangbare soorten is dat wellicht ook zo. Maar er zijn ruim 25.000 soorten orchideeën. Zijn die dan allemaal lelijk als plant? Gelukkig niet. Er zijn talloze soorten die ook buiten de bloei een lust voor het oog zijn. Enkele van de mooiste staan zelfs bekend als juweelorchideeën en juwelen zijn ze zeker: de contrasterende nerven van de bladeren lijken vaak wel wel bezet met kristallen of kleine stukjes goud, glinsterend in een klein straaltje zonlicht. In de natuur groeien deze orchideeën meestal op de bosbodem tussen mossen en afgevallen bladeren. Als je ze daar ziet staan valt hun blad ineens niet meer op. Sterker nog, het werkt als een uitstekende camouflage.

Marieke: De bekendste juweelorchidee is Ludisia discolor, waarschijnlijk omdat ze het goed doet in de huiskamer, in gewone potgrond. De lange, lichtroze nerven steken prachtig af op het donkerpaarse blad. Ze maakt blad aan via een dikke kruipende wortelstok. Zoals bij de meeste juweelorchideeën komen verschijnen de weinig indrukwekkende bloemetjes aan een rechtopstaande bloeistengel.

Steeds vaker zie je Macodes petola verschijnen: hierbij lijken de nerven bijna licht te geven! Je ziet duidelijk de kristalachtige glinstering waar Rogier het over had. Ook de kleinere nerven zijn bij deze soort zichtbaar, wat maakt dat het blad vol lijkt te staan met lichtgevende bliksemschichtjes. 

Dossinia marmorata lijkt een kruising tussen voorgaande twee: de vele lichtroze, glimmende nerven op het donkerpaarse blad geven de plant haar ‘juweelimago’. Afhankelijk van de hoeveelheid licht zie je in het midden van het blad nog sporen felgroen.

Vaak net een iets ander nerfpatroon en wat donkerder blad vind je bij Anoectochilussoorten, zoals Anoectochilus yatesiae of Anoectochilus chapaensis (burmannicus). Maar ook goudkleurige nerven (Anoectochilus reinwardtii) of een lichte, brede band over de middennerf (o.a. Anoectochilus roxburghii) zie je hier.

Dit alles is natuurlijk té mooi om niet te kruisen en dat gebeurt dus ook veelvuldig! Er zijn allerlei hybriden te koop die het beste bieden van verschillende soorten.

Een variatie aan blad! (Foto van Rogier van Vugt)



R: De verschillende soorten juweel orchideeën komen voor in verschillende klimaatzones. Zelfs in Nederland hebben we een inheems zusje genaamd de Dennenorchis, deze komt voor tot ruim boven de poolcirkel. Maar de mooiste soorten zijn tropisch en doen het vaak goed onder kamertemperatuur. Het grootste probleem voor ze in een huis is echter de luchtvochtigheid. Bij de kwetsbare soorten juweelorchideeën zal er daarom een keuze gemaakt moeten worden tussen de planten of het behang. Dit is de reden dat plantenliefhebbers juweelorchideeën in een terrarium of glazen bol kweken. Als de luchtvochtigheid maar constant hoog is. Een uitzondering hierop is de Ludisia, deze plant heeft dikke wortelstokken om water op te slaan, heeft wat harder blad en is daarom goed in staat gewoon in de droge huiskamer te overleven. Hun leven op de bosbodem heeft er voor gezorgd dat ze niet van direct zonlicht houden. Een plek op een noordvenster of een lichte plek zonder directe zon is het beste. Tenslotte het watergeven. In een terrarium gaat de verdamping langzaam. Dat betekent dat het geen planten zijn waar je veel mee bezig bent. Soms volstaat een keer water geven in de drie maanden. Maar waar het om gaat is dat de potgrond of veenmos waarin ze staan niet of slechts heel kort opdroogt. Dit kan naar gelang de omstandigheden heel snel gaan maar ook heel lang duren. Net als de meeste orchideeën houden ook deze planten niet van heel veel mest. Maar een kwart dosering kamerplantenmest eens in de maand zorgt er wel voor dat er steeds weer nieuwe blaadjes worden gevormd. Wat een apart iets is met juweelorchideeën en waar vaak problemen bij ontstaan is dat de planten er niet van lijken te houden lang in dezelfde grond te staan. Verpot ze daarom ieder jaar en verwijder zoveel mogelijk de oude grond/veenmos en kort wortels die langer zijn dan je vinger in. De verse grond en wortelsnoei doet ze gek genoeg wonderen.

Macodes petola hou ik in een klein kasje in veenmos. Ludisia kan prima in potgrond in de woonkamer.



M: In tegenstelling tot de epifytische orchideeën zoals de Phalaenopsis (Vlinderorchidee) zijn juweelorchideeën makkelijk te vermeerderen door middel van stekken. Je knipt met een schoon mes een stuk stengel van 5 -15 cm af en haalt de onderste blaadjes eraf. Vervolgens kun je de stek het beste in hetzelfde soort medium zetten als waar de moederplant in staat. Bij Ludisia is dat dus aarde. Ludisia in water of zelfs vochtig sphagnum rot vaak weg. Zoals aangegeven heeft Ludisia stevige stengels waardoor ze beter tegen droogte kan. Een wat hogere luchtvochtigheid totdat de stek beworteld is, is wel aan te bevelen. Andere juweelorchideeën zet je het beste in sphagnum (veenmos), net als hun stekken. Hoge luchtvochtigheid is bij zowel stek als moederplant nodig, maar dat is dan ook alles: binnen mum van tijd is de stek beworteld en groeit ze stevig door.

Vermeerderen via zaad gebeurt eigenlijk alleen in het lab. Orchideeën zaaien is erg lastig en je zult als particulier dus ook moeilijk aan zaadjes komen.

In het wild vallen ze amper op (Foto's van Rogier van Vugt)



Andere soorten uit het juwelenkistje

Puristen beschouwen alleen de verwanten van de Dennenorchis en Ludisia als juweelorchideeën. Maar buiten deze groep zijn er nog meer soorten die ook mooie bladeren hebben. Sommige Malaxis soorten hebben prachtig paars of gespikkeld blad. Corybas zijn een nog redelijk onbekende maar prachtige groep van mini-orchideetjes en ook veel venusschoentjes hebben vaak mooie patronen op hun blad. Zijn deze aardorchideeën je toch iets te exotisch? Dat maakt niets uit want als je gaat naar de oorsprong van onze Phalaenopsis dan zijn er een aantal wilde soorten met zilver gemarmerd blad. Soorten als Phalaenopsis schilleriana of P. philippinensis bijvoorbeeld. Deze oersoorten worden nog wel gekweekt en soms is in de gangbare tuincentrum-hybrides nog wel wat van deze blad patronen terug te zien. Ze sprankelen wat minder maar zijn wel gewoon in huis te houden.

Blad van Corybas (Foto van Rogier) en de bloeistengel van Ludisia discolor



Juweelorchideeën kopen

Ze zijn op allerlei plekken, meestal online, te koop. Rogier en ik hebben goede ervaringen met Orchidz.nl. En zoals aangegeven in het artikel: ze zijn goed te stekken, dus vraag eens rond!

Heb je vragen of opmerkingen? Laat het me weten!