Heerlijke houten knollen

Firmiana colorata

R: De term caudex slaat op de stengel van een plant welke in het geval van deze planten verdikt is. Dit geeft planten een bizar uiterlijk, een uiterlijk waar we soms gerust grote bedragen voor neerleggen. Maar omdat de planten populair zijn zijn er ook talloze andere planten die technisch gezien geen caudexplanten zijn die toch onder deze naam worden verhandeld. Soms maken planten namelijk een dikke houtige ondergrondse knol welke je half oven de grond kunt planten om toch een vergelijkbaar effect te krijgen een zijn er zelfs bolgewassen die een dikke bovengrondse bol maken die wat op een caudex lijkt maar bij doorsnede uit verschillende lagen bestaat net als een ui. Botanisch gezien allemaal anders maar voor de liefhebber allemaal even mooi en daarom vaak onder een roepnaam verkocht.



Enkele caudexplanten



Deze caudex, knol of bol is er natuurlijk niet voor niets. Het is opslag van water en voedingsstoffen waarmee de plant een moeilijke tijd kan overleven en vervolgens snel kan beginnen met groeien op het moment dat het weer even mee zit. Caudexplanten groeien daarom ook vaak samen met succulenten alleen pakken ze de opslag anders aan. Vetplanten hebben dikke blaadjes en caudexplanten een grote centrale opslag tank. Het blad is vaak ook heel zacht en gemaakt om alleen aanwezig te zijn in gunstige tijden. Kijk dus niet gek op als je caudexplant maanden lang helemaal kaal is.



Stephania erecta - Potato plant



M: Het bekendste voorbeeld van een caudexplant is op dit moment waarschijnlijk Stephania erecta, in het engels ook wel de ‘potato plant’ (aardappelplant) genoemd omdat de knol daar aan doet denken. Die knol wordt expres hoog opgepot en dat geeft een mooi contrast: die bruine, aardappelachtige bol en het delicate dunne stengeltje met de ronde blaadjes dat er uit groeit.

Anders is het met Adeniumsoorten zoals de bekende woestijnroos. Dit is een van de weinige planten waarbij de caudex op natuurlijke wijze boven de grond groeit. Dat komt omdat deze plant op rotsen groeit. Er is simpelweg geen plek ondergronds voor zo’n grote opslag!



Woestijnroos - Adenium obesum. Woestijnroos is redelijk makkelijk te zaaien en al snel zie je aan de zaailing dat het een caudexplant is: het stammetje verdikt!

R: Naast de bekende Stepahnia erecta zijn er nog een paar andere Stephania welke op de markt zijn gekomen. De meest opmerkelijke is de Stephania kaweesakii welke ook wel bekend staat als Stephania Nova. Deze soort bleek uiteindelijk absoluut niet thuis te horen in de handel omdat de knollen van deze pas ontdekte soort allemaal uit het wild werden geroofd.

Datzelfde geld voor de prachtige Impatiens phenklaii. Dit zusje van het vlijtig liesje maakt een dikke knol waaruit jaarlijks scheuten met paarsgroen blad en oranjerode bloemen komen.

Dioscorea of Yam kent ook een paar soorten die een caudex maken. Deze worden tegenwoordig volop gezaaid en zijn een veilige keuze voor mensen die een Caudexplant willen hebben die een schoon verleden heeft

Als we kijken naar de bolgewassen die ook wel eens als Caudexplant worden aangeboden, springen er twee duidelijk uit. De Afrikaans Boophane en Bowiea. De eerste maakt een prachtige waaier van blauwgroene bladeren en de tweede maakt woest klimmende en vertakkende bloemtakken die blad overbodig maken.

Dioscorea elephantipes zaailing na enkele maanden. De houtige knol is al zichtbaar!



M: De verzorging van caudexplanten is niet moeilijk, maar een paar dingen zijn belangrijk om te weten. Allereerst de rustfase: niet schrikken als je plant opeens al zijn blaadjes laat vallen! De plant gaat ‘slapen’ dus de blaadjes zijn niet meer nodig. Bouw het wateren af en als al het groen verdwenen is, hoef je slechts 1x per maand een klein scheutje water te geven. Je kijkt in die periode dus tegen een kale knol aan. Afhankelijk van de soort kan dat ook in de zomer zijn, zoals vaak met Dioscorea hemicrypta en elephantipes. Hou de knollen echter wel op temperatuur: sommige soorten zoals Stephania sterven als ze te koud worden gehouden. 

Een caudexplant weer ‘tot leven wekken’ kan veel geduld vergen. Bij Stephania’s helpt het om de temperatuur en luchtvochtigheid te verhogen met bijvoorbeeld een stolp, nog voordat je de plant ziet groeien. Hij krijgt dan een seintje dat het tijd is om wakker te worden. Hou er wel rekening mee dat Stephania’s veel licht en vocht verlangen in hun groeifase, dus vroeg in de Nederlandse lente zal de deze aardappel niet zo snel uitschieten.

Dioscorea hemicrypta uit zaad gegroeid, ca. 3 jaar oud.



R: Deze planten ontwikkelen hun caudex meestal erg langzaam. Dit maakt grote planten kostbaar en helaas daarom worden oude exemplaren regelmatig direct uit het wild geroofd. Grote onregelmatig gevormde knollen met weinig tot geen wortels en een relatief lage prijs zijn alarmsignalen dat het om een wild verzamelde plant gaan. Het beste kunnen we deze handel niet promoten want het is vreselijk zonde als een 70 jaar oude plant doodgaat omdat je hem zelf even op je vensterbank wil zetten. Gelukkig zijn er andere mogelijkheden.

M: Zaaien! Dit klinkt je misschien niet aantrekkelijk in de oren na wat Rogier hierboven vertelde over de langzame groei, maar geloof me, het is echt leuk. Bij veel planten zie je namelijk al heel snel de groei van de caudex en dat maakt de zaailingen bijzonder. Een woestijnroos is een paar dagen na ontkiemen al herkenbaar aan het dikke stammetje. Na een jaar heb je met bijvoorbeeld Dioscorea al een caudex ter grootte van een krieltje, om die analogie te blijven gebruiken. Van Rogier kreeg ik een zaadje van Stephania kaweesakii . Binnen enkele weken zag ik de eerste mooie ronde blaadjes al, en nu, na een paar maanden, is de stam dikker en harder. Een prachtig proces om te volgen! Met een groeilamp of een goeie plek vol op het zuiden kun je ook in de herfst of winter nog best een caudexplant laten ontkiemen.

Rogier maakte een filmpje over Stephania erecta:

Stephania erecta, de knol, de bloei en de blaadjes.



Helemaal leuk is het als je vervolgens je bloeiende caudexplanten zelf gaat bestuiven en het zaad kunt oogsten. Hou er echter wel rekening mee dat sommige caudexplanten tweehuizig zijn: je hebt dan een mannelijk en een vrouwelijke plant nodig.

Je denkt misschien: waarom niet stekken? Dat gaat toch sneller? Je kunt een caudexplant vaak wel stekken, maar helaas zal de stek zelden een caudex vormen. Dit wordt daarom niet aangeraden.



Stephania kaweesakii



Zaadjes kopen

Goede adressen om zaadjes te kopen:

Mesa Garden (US)

Unusual Seeds (Servië)

Ook heeft Sunnyplants soms zaadjes van caudexplanten, maar het aanbod is minder groot.



Vragen of suggesties? Laat het me weten!